17 HAZİRAN 1919 (MENEMEN KATLİAMI) BU TARİHİ UNUTMAYIN, UNUTTURMAYIN?

17 Haziran 1919 tarihi Menemen´in altı bin yıllık geçmişine baktığımızda karşılaştığı en kötü günlerin başında gelmektedir

17 Haziran 1919 tarihi Menemen´in altı bin yıllık geçmişine baktığımızda karşılaştığı en kötü günlerin başında gelmektedir. Bu tarihte dünya literatürüne ?Menemen Katliamı? olarak geçmiş olan bir soykırım yaşanmış, başta Kaymakam Kemal Bey olmak üzere Menemen halkından 929 kişi vahşice öldürülerek katledilmiştir. Bu rakam Uluslararası Tahkim Kurulu´na verilen resmi rakamdır. Ancak Menemen dışındaki yerleşim birimlerindeki kayıplar ilave edildiğinde sayının iki binlerle ifade edilmesi gerektiği ortak kanıdır.

Peki nasıl oldu da o tarihteki Türk nüfusu 6 bin civarında olan Menemen bu kadar insanını kaybetmişti?

Öncelikle 1914 yılına dönelim.

Birinci Dünya Savaşı başlamıştır, savaşa girmekten kaçınan Osmanlı Devleti bir şekilde savaşa müdahil olur. 1918 yılına kadar süren bu büyük savaşta türlü fedakarlıklar, mücadeleler yapılmasına karşın Osmanlı Devleti savaşı kaybeder. Mondros Mütarekesi?nden sonra, güçlü devletlerin bir mas?a gibi kullandıkları Yunanistan?ı Anadolu?nun bag?rına dog?ru itmeleri 15 Mayıs 1919?da, I?zmir?in is?gali ile sonuçlanır.

12000 kis?ilik is?gal askerini bos?altacak olan Yunan gemileri saat 08.40?da I?zmir Limanı?na giriyorlardı. I?zmir?de Garnizon?da 200 kadar Türk askeri vardı. I?s?gal sırasında tek kurs?un gazeteci Hasan Tahsin?den geldi. Yunanlılar bu ilk kurs?unu bahane ederek gerek siviller arasında, gerekse askerler arasında büyük bir katliam bas?lattılar. I?zmir?i yag?maladılar. 2000?den fazla insanı öldürdüler. I?zmir?e yerles?ir yerles?mez de hemen çevreye yayılmaya bas?ladılar.

MENEMEN?I?N I?S?GALI? VE HALKIN DURUMU

I?zmir?in is?galinin ardından 6 gün sonra Menemen, 21 Mayıs 1919 tarihinde is?gal edildi. Yunan birlikleri, Menemen?i is?gal edince yerli rumlar bayram etti. O tarihte Menemen?de toplam 6000 Türk, 4089 Rum, 140 Ermeni ve 428 Yahudi yas?amaktaydı. Bu dört toplum da kendi mahallelerinde yaptıkları ibadethanelerinde özgürce dini vecibelerini yerine getirmekteydiler. Ancak yunan is?gali Menemen?deki yerli rumların s?ımarmalarına, yıllarca birlikte yas?adıkları türklere düs?manlık beslemelerine yol açtı. Bunda yunan asker ve subaylarının da kıs?kırtmaları önemli rol oynadı. Menemen?de yapılan tahribatı Yunanlılardan çok yerli rumların yapması s?as?ırtıcıdır. Menemenli Rumlar?dan birçok kimse gönüllü olarak Yunan birliklerine katılmıs?tır.

Yerli Rumlarla da güçlenen Menemen I?s?gal Birlig?i, harekatını Menemen ile sınırlı tutmaz. Bergama´yı is?gale karar verir. Bu is?gal haberini Kaymakam Kemal Bey olus?turdug?u güçlü istihbarat tes?kilatı sayesinde çok önceden haber alır ve is?gal hazırlıklarını Bergama?ya bildirir. Telgrafta tehlike s?u s?ekilde bildirilir:

?Bergama?ya gelmek üzere bugün Menemen?den tarikiyle bir tabur yunan piyadesi, seksen süvari, mitralyöz ve cebel toplarının hareket ettig?ini din kardes?lerinin müteyakkuz bulunmasını Menemen?den haber veriyoruz.?

Bu telgrafla Bergama?nın is?gal edileceg?i bütün bölgede duyulur. Bununla beraber, yeterli hazırlıklar tamamlanamadıg?ı için Bergama?nın is?gali önlenemez ve 12 Haziran 1919?da çog?unlug?unu Menemenli Rumların olus?turdug?u Yunan birlig?i tarafından Bergama is?gal edilir.

BERGAMA BASKINI VE BASKIN SONRASI MENEMEN

Bergama?ya giren Yunanlılar ve Rumlar Bergama?yı bas?tan sona yag?malar. Bu olay çevrede henüz yeni yeni olus?maya bas?layan Kuvay-ı Milliye birliklerini etkiler. 14 Haziran?da toparlanan birlikler, askeri birliklerle ortak hareket ederek Bergama?ya baskın yaparlar. Bu baskın Kuvay-ı Milliye ile askeri birliklerin ilk ortak hareketidir. Bergama baskın yoluyla düs?mandan geri alınan ilk s?ehrimizdir. Türk kuvvetleri, Yunanlıları ve Rumları büyük bir bozguna ug?ratırlar. Kurtulan Yunan ve Rumlar sürü halinde Menemen yönüne dog?ru kaçmaya bas?larlar. Bu sırada bozgun haberi de Menemen?e ulas?ır. Haberi alan Menemenli yerli Rumlar?ın ileri gelenleri papazın bas?kanlıg?ında kilisede toplantı yapar. Bozgunun sorumlusu Menemen Kaymakamı Kemal Bey, olarak gösterilir ve öldürülmesine karar verilir. Kemal Bey?in arkadas?ları bu haberi alır almaz Kaymakam´ı Menemen?den uzaklas?tırmak için çaba harcarlar. Ancak Kaymakam Kemal Bey bunu kabul etmez. Amacı düs?manın dikkatini kendi üzerine çekmek ve halka zarar verilmesini önlemektir. Aynı zamanda halkın kurtulus?a olan inancını canlı tutmaktır.

Bergama bozgunundan kaçan yunanlılar Menemen?e gelirler.?Bergama?da Türkler bütün Yunanlıları öldürdü.? s?eklindeki tahrikler üzerine bu gözü dönmüs?ler sürüsü Menemen?deki birliklerle ve Rumlarla birles?erek tas?kınlık yapmaya bas?larlar. Kaymakam Kemal Bey hemen olaylara müdahale eder. Ancak vahs?i bir s?ekilde bir yunan subayı tarafından s?ehit edilir. Ardından da katliam bas?lar. Silahsız ve hiçbir s?eyden haberi olmayan kadın, erkek, çocuk, yas?lı 1000?e yakın Menemenli hunharca katledilir. Kaymakamlıkta görevli memurların çog?u da öldürülmüs?lerdir. Cenazelerin defnedilmesine kimse cesaret edemez.

Birles?mis? Milletler Temsilciler Heyeti (BMTH), Menemen katliamından Yunanlıları mes?ul tutmus?tur. Bas?bakanlık Osmanlı Ars?ivleri?nde bulunan bilgi ve belgelere göre is?gal sonrasını Menemen Belediye Bas?kanı Süleyman Efendi s?öyle anlatmaktadır: ?Salı günü sabahleyin saat dokuz sıralarında silahlar ates?lenmeye bas?lanmıs? ve ates? iki saat kadar devam etmis? ve ondan sonra da fasılalı olarak tek tük silah sesleri atılmıs?tır.? Süleyman Efendi?nin beyanı esnasında özellikle katledilmis? ve hanesi yag?malanmıs? olanlar hakkında verdig?i bilgiler Menemen?de yapılan katliamın boyutlarını sergilemesi bakımından ilginçtir. ?Yerli Rumlar vasıtasıyla tedarik edilmis? olan yirmi kadar araba ile maktullerin cesedlerini s?ehir etrafına nakil etmekte olduklarını Fransız zabitleriyle beraber müs?ahade ettim.? Aydın Valisi Ahmet I?zzet Bey, katliam sonrası yaptıg?ı inceleme gezisinden sonra genel anlamda kayıpların çok fazla oldug?undan bahisle ?bazı bomba parçalarının birkaç eve isabet ettig?ini size büyük bir üzüntüyle iletiyorum? demektedir. Bu da bize olaylar sırasında Yunan ordusunun Menemen?de bomba da kullandıg?ını göstermektedir.

Menemen katliamını aras?tıran Amerikalı tarihçi J. Mc Carthy konuyla ilgili s?unları anlatmaktadır: ?Menemen?de Türkler, kentin direnmeksizin Yunanlılar?a teslim olmasından sonra silahsızlandırılmıs? ve Yunanlılar hemen birçok Osmanlı memurunu tutuklamıs?lardı. Bundan sonra Rumlar silahlandırıldılar ve bunu bir kıyımdan geçirme izledi. O kıyımdan geçirmenin daha önce tasarlanıp hazırlanmıs? bulundug?u, kentteki tüm Rum evlerinin beyaz haç çizimleriyle is?aretlenmis? olmasından bellidir.? Aras?tırmacıların tarihsel belgelere duyacag?ı gereksinme yönünden mutlu bir raslantı ürünü olarak, I?ngiliz denetleme görevlisi subaylar Menemen?e tam cinayetler bas?lamıs?ken, önceden haber vermis? olmaksızın geldiler. Hükümet Konag?ı´nda, Kaymakam´ın ve Türk jandarmalarının cesetlerini gördüler; sokaklarda Türklerin öldürülmesine tanık oldular. Gördüklerine bakarak gözlemciler, Menemen olaylarını hiç duraksamasız bir çatıs?ma deg?il, bir kıyımdan geçirme olarak nitelediler: ?Ates? edenler, yalnız Yunanlılardı.?

Katliama dog?rudan maruz kalan Menemen sakinlerinden kimileri çareyi kaçmakta bulmus?lardı. Bölgede yas?ayan Türkler, dolus?tukları Menemen I?stasyonu?ndan trenlerle I?zmir ve Alas?ehir yönlerine dog?ru göç etmeg?e bas?lamıs?lardır. Uluslararası Tahkik Komisyonu´na verilmek üzere Aydın Vilayeti´nce hazırlanan rapora göre "Menemen ilçe merkezi ve köylerinde 24 kadın, 46 çocuk dahil 929 kis?i s?ehit edilmis?tir.?

Fotoğraf :

1? Şehit edilen Menemen Kaymakamı Kemal Bey?

2? Yunan askerlerinin vahşi katliamlarından sadece biri.

3? Şehit Kaymakam Kemal Bey, savaş yıllarında karneleri ile ekmek bekleyen Menemenliler arasında. (x) işaretli.

Yorum Ekle