1930’LU YILLAR… MENEMEN’DE SANAYİ VE EKONOMİ

1930’LU YILLAR…
MENEMEN’DE SANAYİ VE EKONOMİ

     Menemen 1930’lu yıllarda oldukça geniş portföyde esnaf ve zanaatkar sayısına sahipti. Özellikle Rumların Menemen’i terketmesi ve Cumhuriyetin kurulmasıyla başlayan süreçten sonraki yıllarda kazaya süregelen göçlerle birçok yeni esnaf ve zanaatkar yerleşmiştir. Bu konudaki en ayrıntılı bilgiyi Menemen Ticaret ve Zahire Borsası tarafından çıkarılan “Ölçü” Gazetesi vermektedir. Yer alan bilgiler ışığında Menemen’deki esnaf ve zanaatkar sayısını mesleklere göre şu şekilde vermek mümkündür:

     12 fabrika, 35 berber, 9 demirci, 2 tornacı, 10 marangoz, 10 duvarcı, 32 sıvacı, 10 terzi, 55 kunduracı, 6 sarraç, 12 semerci, 7 tenekeci, 4 saatçi, 4 sabancı, 3 otomobil tamircisi, 29 otomobil şoförü̈, 14 nalbant, 3 kireççi, 4 peynirci, 3 nalıncı, 2 şapkacı, 2 tuğla kiremit imalathanesi, 4 testi bardak imalathanesi ve 15 fırın. Bu rakamlara Menemen’e bağlı köyler de dahildir.

    İzmir Vilayeti 1933 yılı istatistiklerine göre ise, Merkez kazada buharlı üç adet un, zeytinyağı ve pamuk, motorlu bir adet un ve zeytinyağı ve bir adet meyan kökü balya fabrikası ve bir adet elektrik dağıtma santrali bulunmaktaydı. Toplamda 12 fabrika ile kazaya bağlı köylerde 25 adet su değirmeni ve iki adet yel değirmeni mevcuttu.

     Forbes Şirketi’nin bir şubesi de Menemen’de vardı. Bu şirket, Menemen’de meyan kökü toplama işi ile uğraşmıştır. Yıllarca Menemenlilerin ekmek kapısı olan Meyan kökü toplama işi 1960’lı yıllara kadar devam etmiştir. Bu bitkiden elde edilen maddeler ilaç yapımında ve gemi halatlarının imalatında kullanılmaktaydı. Menemendeki bu şirketin müdürü olan Mösye Dresder’in Menemenlilerle kurduğu sıcak ilişkiler, yaptığı yardımlar bugün dahi anlatılmaktadır.

     Kazadaki fabrikalardan bir diğeri olan elektrik dağıtma işletmesi ise Menemen Belediyesi’ne aitti. Bunların dışındaki tüm fabrika ve değirmenler ise şahıslara aitti. Demir sanayinde demirciler zirai aletler yapmakta ve ufak tefek tamiratlarla uğraşmaktaydılar. Menemen’de toplam 5 tarım aleti imalathanesi de bu dönemde hizmet vermektedir.

     Yine “Ölçü”nün bir diğer istatistiki bilgilerine göre, 1933 yılında Menemen Ticaret Odası kayıtlarında 1 fevkalade, 13 birinci sınıf, 19 ikinci sınıf, 45 üçüncü sınıf, 59 dördüncü sınıf, 105 beşinci sınıf olmak üzere toplam 242 esnaf ve tüccar ile 200 sanatkar ve tacir görülmektedir.

     Bu kadar esnaf olur da bunları denetleyecek  ve vergi toplayacak merci olmaz mı? Tabi ki bugünün Maliyesi 1933 yılında da tam olarak görevini yerine getirmekte, esnaf ile iç içe çalışmakta ve iyi ilişkiler kurmaktaydı.

     Buna rağmen 1933 yılı içerisinde üzücü bir olayın meydana geldiğini de gazetelerden öğrenmekteyiz. Gazete haberlerine göre Maliye Tahsildarı Macit Efendi, hazineye ait 933 lira parayı kasaya yatırmayarak, çalındığını söylemiş, soruşturma başlatılınca suçunu itiraf etmek zorunda kalmış, sonuçta kendisine yardımcı olan Mukaddes hanım ile birlikte tutuklanmıştır. (Hizmet, 18 Haziran 1933) Bu durum Menemen esnafı ve halkı arasında da büyük üzüntü yaratmıştır.

1930’lu yıllarda altın dönemini yaşayan FORBES Meyan Kökü Fabrikası’nda işçiler ve tüccarlar…

1930’lu yıllarda Menemen ekonomisine büyük katkı sağlayan ve elektrikle çalışan ilk fabrika olan Evlioğlu Pamuk Çırçır Fabrikası…