Şehit Kaymakam Kemal Bey Anıldı

17 Haziran 1919 tarihinde şehit edilen Kaymakam Kemal Bey adına, şehit edilişinin 102. yılında Menemen Belediyesi ve Menemen Liseliler Derneği işbirliğinde bir anma töreni gerçekleştirildi. Ayrıca Araştırmacı, tarihçi, gazeteci Oktay Özengin´in hazırladığı, o döneme ait eski Menemen fotoğrafları da sergilendi.

Menemen Belediyesi karşısındaki Kaymakam Kemal Bey Anıtı önünde gerçekleşen anma törenine Menemen Kaymakamı Fatih Yılmaz, Menemen Belediye Başkan Vekili Aydın Pehlivan, Menemen Belediye Başkan Yardımcıları, Menemen Belediye Meclis Üyeleri, Siyasi Partilerin Başkan ve Yöneticileri, Meslek Odalarının Başkan ve Yöneticileri, Gaziler Derneği, Sivil Toplum Temsilcileri, Muhtarlar ve Vatandaşlar katıldı.

Saygı duruşu ve İstiklal Marşı’nın okunması ile başlayan törende Menemen Belediye Başkan Vekili Aydın Pehlivan ve Menemen Liseliler Derneği Yönetimi tarafından anıta çelenk sunuldu.Menemen Liseliler Derneği (MELDER) Başkanı Özcan Güleç yaptığı açılış konuşmasında,“Bugün buraya vatanını, vatanının namusunu, şerefini canından daha çok seven Menemenimizin kahramanı Sayın Kahraman Şehit Kaymakam Kemal Bey’i anmak üzere toplanmış bulunuyoruz. Biz Menemen Liseliler Derneği olarak yıllardır burada aynı tarihte toplanarak Şehit Kaymakam Kemal Bey’imizin ruhunu şad ediyoruz. Katılımlarınız için teşekkür ediyorum.” dedi.
“929 kişi vahşice katledilmişti”
Araştırmacı, tarihçi, gazeteci Oktay Özengin’de, “Menemen katliamı, Menemen’in 6000 yıllık geçmişine baktığımızda karşılaştığı en vahim olaylarından biri olduğunu nitelendirerek sözlerini şöyle sürdürdü. Bu acı günde başta Menemen Kaymakamı Kemal Bey olmak üzere resmi olarak 929 kişi, köylerimizde ve bilinmeyen yerlerde yatan şehitlerimiz de hesaba katıldığında toplamda 2000 kişinin öldürüldüğünü söylemek mümkündür.” dedi. Özengin o dönemi ve o gün yaşananları da şöyle anlattı, “17 Haziran 1919 tarihi güzel Menemenimizin geçmişine baktığımızda karşılaştığı en vahim olaylardan biridir. Dünya literatürüne Menemen katliamı olarak geçen bu vahim olayda başta Menemen Kaymakamı Kemal Bey olmak üzere 929 Menemenli kardeşimiz şehit edilmiştir. Fakat bu sayılara kırsalda ve kaybolan Menemenlilerde dahil edildiğinde 2000’e yakın bir rakam ortaya çıkmaktadır. Menemen katliamının nasıl gerçekleştiğini konusuna geçmeden önce 1918 yılına yani günümüzden 102 sene önceye gitmemiz gerekiyor. 1918 yılında Almanya ile birlikte birinci dünya savaşını bütün fedakarlıklarına karşın kaybeden Osmanlı İmparatorluğu Mondros Mütarekesi imzalamıştır. Bu anlaşma uyarınca batılı devletler İngiltere, Fransa, İtalya ve Amarika’nın bir maşa olarak kullandıkları Yunanistan’ı Anadolu’nun bağrına doğru itmeleri sonucu 15 Mayıs 1919’da İzmir işgal edilmişti. 15 Mayıs sabahı saat 8.40 sularında İzmir Limanı’na gelen Yunan savaş gemileri 12 000 kişilik Yunan askerini kordona çıkardıklarında Rumlar ve Ermeniler adeta bayram ediliyorlardı. Bu çıkarılan birliklerden bir kısmı Konak Meydan’ına doğru yürüyüşe geçti. Konak Meydanı’nda da Milliyetçi Vatansever Gazeteci Hasan Tahsin Bey’in bazı planları vardı. Bu ilerleyen birliğin başında kendisi gibi İzmirli olan Teğmen Yani’i bulunuyordu. Teğmen Yani’nin birliği Konak iskelesine geldiği sırada Gazeteci Hasan Tahsin silahını ateşledi ve Teğmen Yani’yi göğsünden vurarak öldürdü. Bunu fırsat bilen Yunan ordusu katliama başladı. İzmir’in cadde ve sokaklarına dalarak 2000’e yakın İzmirli Türk’ü şehit ettiler. Bu katliamda 200’e yakın Osmanlı askeri ve subayı da nasibini aldı.
İlk günlerden itibaren yayılmacı politikasını uygulayan Yunan ordusu karakollar kurarak denetimi ele geçirdi. Sırada İzmir’in kuzeyinde bulunan Menemen, Bergama ve Manisa üçgeni vardı. Nitekim çok geçmeden İzmir’in işgalinden 6 gün sonra 21 Mayıs 1919 tarihinde Menemen işgal edildi. Menemen’in işgali çok kolay olmuştu. Yarbay Çakaloz komutasındaki bir Yunan Birliği Menemen’i işgal etti. Yunan ordusunu karşısında gören Menemenli Rumlar adeta bayram ettiler. Yıllardır birlikte yaşadıkları Türklere sırtlarını çevirmişlerdir. O dönemki nüfusa bakacak olursak Menemen’de 6000’e yakın Türk, 4000 Rum, 150 Ermeni ve 400’e yakında Yahudi yaşamaktaydı. İlerleyen günlerde Menemen’de tabur seviyesinde olan yunan birlikleri Alay seviyesine çıkarılmış 4 gün sonra da 25 Mayıs tarihinde Manisa işgal edilmişti. Kaymakam Kemal Bey, Yunan ordusu hakkında sürekli istihbarat toplayıp vilayete gönderiyordu. Nitekim 9 Haziran 1919 tarihinde 800 asker, 1 mitralyöz, 1 cebel topu ve 80 Rum süvarisiyle Menemen’den ayrılan Yunan birliği Bergama’ya doğru yola çıktı. Menemen Kaymakamı Kemal Bey bunun haberini alır ve harekete geçer. Bergama´ya telgraf çeker. Fakat gereken hazırlıklar yapılamaz ve Yunan askeri sırasıyla Aliağa, Şakran, Güzelhisar işgal ettikten sonra 12 Haziran 1919 tarihinde Bergama işgal eder. Bergama’ya girer girmez talana ve yağmaya başlayan Yunan ordusu, burada fazla dayanamayacaktı. Çünkü yavaş yavaş oluşan Kuvayı Milliye ruhu, çeteci Türkler ve düzenli Türk birlikleriyle buluşarak bir kuvvet oluşturdular. Bergama işgal edildikten iki gün sonra, sabaha karşı yapılan bir baskınla tekrardan kurtarıldı. Kuva-yi Milliyecilerin, Türk çetecilerin ve Türk ordusunun Bergama’da başlattığı bu operasyon Yunan kuvvetlerini perişan hale soktu. Yunan ordusunun yarısı yok edildi. Geriye kalan bir kısım dağlara sığınmak zorunda kaldı. Bir kısım Ayvalık yönüne kaçtı, bir kısımda tekrardan Menemen’e dönmek zorunda kaldı. İşte bu geri dönüşlerde Türk çetecileri asla Yunan ordusunun peşini bırakmadılar. Her gördükleri yerde ani baskınlarla kayıpları üst düzeye çıkardılar. Bergama olayının baş sorumlusu olarak Menemen Kaymakamı Kemal Bey suçlu olarak bulundu. Büyük kilisede yapılan bir toplantıda Kaymakam Bey’in öldürülme kararı alındı. Fakat bu toplantıya katılan Türk sever bir Rum, bu kararı Kaymakam Kemal Bey’e ileterek Menemen’i terk etmesini yoksa öldürüleceğini söyledi. Fakat Kaymakam Bey’in cevabı da kesindi. Ben öleceğimi bilsem dahi Menemen’i terk etmem. 16 Haziran 1919’da Menemen’deki Rum izci çocukları haç işareti çizerek Menemen’deki Türklerin evlerini işaretlediler. Yani Menemen’de nereye bakılırsa bir haç işareti görülürse o evin Türk evi olduğu vurgulanıyordu. Yavaş Yavaş Menemen’e gelmeye başlayan Bergama bozguncuları Menemen içerisine dağılarak Menemen içerisinde ne kadar Türk varsa katletmeye başladılar. İlk toplu öldürme olayı Camiikebir mahallesindeki ikiz çeşme başında oldu. Bu sırada kaplarını suyla doldurmaya çalışan Menemenliler Yunan askerlerinin ateşleri sonucu katledildi.
O esnada Hükümet Konağında çalışan Kaymakam Bey mesai çalışmasında bulunuyordu. Silah seslerini duyunca aşağıya inmek istedi. Fakat Yunan askerleri kendilerini ihtar ederek yerinden kıpırdamamasını aksi taktirde ateş açacaklarını söylediler. Aradan on dakika geçti silah sesleri bomba seslerine dönüştü. Menemen’de tam bir katliam yaşanıyordu. Kaymakam Kemal Bey daha fazla dayanamadı. Aşağı inip duruma bakacakken aşağıda bekleyen Yunan askerinin ateşi nedeniyle hayatını kaybetti. Bu durumdan devlet memurları da nasibini aldı ve katledildi. Menemen’de katledilmeyen kimse kalmadı.
Olayın durdurulma şekli şöyle olmuştur. Saat 2 civarında Yunan ordusunu denetlemeye gelen iki Fransız subayı olaylara bizzat şahit olmuştur ve Yunan işgal komutanını arayarak bu katlama son verilmesini istemiştir. Katliam bu şekilde son bulmuştur. Birkaç gün sonra Milletler Cemiyeti Tahkim Kurulu burada yaptığı araştırmada Kaymakam Kemal Bey olmak üzere 929 Menemenlinin katledildiğini rapor etmiştir. Menemen işgalinin sancıları uzun yıllar sürmüştür. Başta şehit edilen Kaymakam Kemal Bey ve tüm hemşehrilerime Allahtan rahmet diliyorum. Mekanları Cennet Olsun.” dedi.
Kurtuluş savaşımızın şehitlerinden biri de Kaymakam Kemal Bey olduğuna vurgu yapan Gaziler Derneği Başkanı Gazi Emekli Astsubay İbrahim Koşi “Kaymakam Kemal Bey Birinci Dünya Savaşı sonlarına doğru Menemen’de göreve başlar. Menemen’den önce Bergama’da da görev yaptığı söylenmektedir. Hayati ile ilgili fazla bilgi bulunmamakla birlikte Menemen’de görev yaptığı süre içinde çok önemli olaylarla karşılaşmıştır. Birinci dünya savaşı sonlarında Menemen erkek nüfusu olarak oldukça azalmış savaşa gidenlerin geride bıraktıkları eş ve çocuklarına bakmak da Kaymakamlığa düşmüştür. Bu perişan yıllarda açlık, yokluk ve sefalet iç içeydi. Ancak Kaymakam Kemal Bey devletin sınırlı imkanlarını iyi değerlendirerek halkın ana ihtiyaçlarını karşıladı. Zengin ağalardan, tüccarlardan topladığı yardımları adaletli bir şekilde fakir, fukaraya dağıttı.
Kemal Bey’in Kuvayı Milliye Harekâtına hazırlandığı sırada Şube Reisi Cemal Bey, Jandarma Komutanı Asim Bey, Evlioğlu Emin, Havalı Rıfat, Kayalı Yusuf ve Raşit beyle birlikte o dönemin müftüsünün de desteğini alarak ilk Kuva-yi Milliye Hareketini başlatır. Harekât içinde dönemin belediye başkanı Süleyman Bey’de vardır. Ancak bütün bu gayretlere rağmen işgali engelleyecek bir oluşum sağlayamazlar. 21 Mayıs 1919’da Menemen işgal edilir. Kaymakam Kemal Bey bu tarihten 28 gün sonra Yunan askerlerinin Menemen’e yaptığı katliamla şehir olur. Cumhuriyet’in ilanından sonra Kaymakam Kemal Bey’in adı, Menemen’de açılan bir ilk okula Şehit Kemal ilkokuluna ve bir köye Şehit Kemal Köyüne verilmiştir. Ayrıca Menemen Belediye Düğün salonunun önüne de Kaymakam Kemal Bey’in anıtı dikilmiştir. Kaymakam Kemal Bey ve tüm şehitlerimin ruhu şad olsun.” dedi.
“Menemen’in Millî Mücadele Kahramanlarından Olduğunu Göstermiştir”
17 Haziran 1919 tarihi, Menemen’in 6000 yıllık geçmişine bakıldığında en büyük felaketlerden biri olduğunu dile getiren Menemen Belediye Başkan Vekili Aydın Pehlivan şöyle konuştu, “ Bu tarihte Birleşmiş Milletler Tahkim Kurulu araştırmasına göre 929 ancak kırsalda yaşanan katliam da dikkate alındığında yaklaşık 2000 Menemenli hemşehrimiz vahşice öldürülmüşlerdir. O katliamı önlemeye çalışırken can verenlerden biride Menemen Kaymakamı Kemal Bey’dir. Kalbi vatan sevgisiyle çarpan ve savaş yıllarında Menemen için büyük yararlar gösteren Kaymakam Kemal Bey’i ve onunla birlikte şehit düşen tüm hemşehrilerimizi anmak boynumuzun bir borcudur. Kemal Bey Menemen’de direnişin ilk fitilini ateşleyenlerden biridir. İşgal haberini daha önce alan Kemal Bey ben bu milletin kaymakamıyım, can korkusuyla makamımı terk edemem, sonuna kadar mücadelemi sürdüreceğim diyerek Menemen’in Millî Mücadele kahramanlarından olduğunu göstermiştir. Ona ve şehitlerimize ne kadar dua etsek az kalır. Kaymakam Kemal Bey’in oluşturdukları kıvılcımlar bir başka Kemal, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün gayretleriyle büyük bir yangına dönüşmüş ve sonuçta Menemen’de 9 Eylül 1922 tarihinde Yunanlıların işgalinden kurtulmuştur. Onun için bu topraklar varsa şehitlerimizin ve gazilerimizin büyük özverileri ve vatan sevgileri sayesindedir. Menemen’de Kuva-yi Milliye Hareketinin ilk adımlarını atan Kaymakamımız Şehit Kemal Bey’i ve tüm hemşehrilerimizi bir kez daha rahmetle anıyor, Mekanları Cennet Olsun diliyorum.” şeklinde ifade etti.
Menemen Kaymakamı Fatih Yılmaz ise günün anlamını şu şekilde ifade etti “Şair bu vatan kimin sorusuna ‘Vatan toprağın kara bağrında Şehit Kemaller gibi yatanlarındır. Tutuşup kül olan ocaklarından, şahlanıp köpüren ırmaklarından, Hudutlarda gaza bayraklarından, alnına ışıklar vuranlarındır cevabını veriyor.’ 1919 yılının kadimli bir 17 Haziran’ında, kahpe Yunan askerinin, kahpe kurşunlarına maruz kalarak 30 yaşında genç bir kaymakam olarak şahadet şerbetini içmiş ve tarihin şerefli sayfalarına ismini altın harflerle yazdırmıştır Kemal Bey. Onun intikamı tam 100 sene önce 1921 yılının kutlu 9 Eylül’ünde milletin kara bağrında bir yara olan Kurtuluş Mücadelesi kahpe düşmanın kara gönlüne bir mıh gibi çakılmış, Anadolu’dan doğan o kutlu güneş, Sakarya’dan, Dumlupınar’dan, Uşak’tan mübarek Türk askerinin süngüsünün önünde Ege’ye kadar gelir. İzmir’de denize dökülmüş ve o askere, o orduya kumandanlık yapan bir Kemal, adaşı Kemal, Büyük Kemal, Mustafa Kemal o intikamı almıştır işte. Kaymakam Kemal Bey malumunuz olduğu üzere 2 yıla yaklaşan bir süre Menemen ilçemizde Kaymakamlık görevini icra etmiştir. Ondan tam 102 yıl sonra meslektaşı olarak ben deniz aynı ilçede bu güzel Menemenimizde görev ifa etmenin şerefini, onurunu yaşamaktayım. Sizlerin huzurunda onu anmanın mutluluğunu ve onurunu en yüksek seviyede taşıdığımı ifade etmek isterim. Allah kendisine rahmet eylesin. Bu cennet vatanı bize vatan olarak bıraktıkları için onları tekrar huzurlarınızda saygı, minnet ve şükranla anarken bu organizasyona katkı sağlayan herkese teşekkür ederim.” dedi.

Konuşmaların ardından vatan uğruna canlarını vermiş tüm şehitlerimizin ruhları için Menemen Müftülüğü’nde görevli Ahmet Bayındır hoca tarafından dua edildi. Anma töreni Oktay Özengin’in hazırladığı döneme ait eski Menemen fotoğraf sergisinin gezilmesi, Şehit Kaymakam Kemal Bey’in anıtının önünde anı fotoğrafı çekilmesi ile sona erdi.

Haber Gökay ÖZALP